Haydn – Theresienmesse in BesMozart – Requiem in D moll
Een anonieme graaf bestelde bij Mozart een Requiem via een geheimzinnige tussenpersoon. De betaling zou fors geweest zijn, maar diende dan ook om alle rechten van Mozart af te kopen, zodat de graaf de nieuw te maken compositie op de naamdag van zijn overleden vrouw kon spelen als zijnde een eigen compositie. Het verhaal is bekend: Mozart stierf terwijl zijn Requiem nog niet af was. “Ik schrijf een Requiem voor mezelf”, verzuchtte hij in depressieve toestand aan zijn vrouw Constanze. Ze zat na zijn dood met de handen in het haar, want het Requiem moest af: geen stuk, geen geld. Joseph Eybler kreeg als eerste de opdracht het werk af te maken. Hij beperkte zich tot het orkestreren van de delen waarvan Mozart de koorpartijen plus de orkestbas al gereed had. Hier en daar waren orkestmotieven al als idee aanwezig. Nieuwe noten maken ten behoeve van de voltooiing van het Lacrimosa (Mozart was gekomen tot maat 11) was er niet bij voor Eybler: uit respect voor de grote Amadeus. Evenmin componeerde hij nieuwe muziek bij het Sanctus, Benedictus en Agnus Dei, de ontbrekende delen. Eybler gaf de opdracht terug, met nieuwe orkestraties. Constanze kwam bij Süßmayr terecht en hij voltooide het Requiem met zijn eigen orkestratie. Deze versie is wereldberoemd geworden, maar kent wel muzikale problemen; daar waren musicologen en uitvoerders het snel over eens. De orkestratie, de harmonische progressie, de stemvoering, kwintparallellen tussen de buitenstemmen… Maar wat is het alternatief? Verschillende andere voltooiingen zijn in de loop der tijd gemaakt, maar die van Süßmayr hield stand, ondanks de gebreken. Zijn die nieuwe voltooiingen nog slechter dan? Nee, integendeel, maar de keuze voor Mozart/Süßmayr is een veilige, vertrouwde, bekende keuze.
Het Zeeuws Vocaal Ensemble voert de in 1991 bij Carus uitgegeven voltooiing van Mozartkenner Robert D. Levin uit, maar dan met ingevoegde orkestraties van Joseph Eybler: een regelrechte primeur, die tot stand is gekomen na uitvoerig onderzoek in samenwerking van de Nationalbibliothek Österreich in Wenen.
Nienke Oostenrijk, sopraan
Esther Kuiper, alt
Francisco Espinoza, tenor
Michiel Meijer, bas
Ars Musica Orkest
Patrick van der Linden, dirigent
